oktober 2013
Het begon allemaal met een uitzending van Tussen Kunst & Kitsch, ruim twintig jaar geleden. Een mevrouw zette een antieke klok op tafel, en begon er enthousiast over te vertellen.
Dat de klok een deurtje had waarachter ze voor haar kleinkinderen altijd snoep verstopte. En dat de kleinkinderen op hun beurt lieve-oma-briefjes in de klok stopten. En dat ze natuurlijk met de
klok mochten spelen, als ze maar voorzichtig deden. En natuurlijk deden ze voorzichtig. Ze hielden toch van oma, en oma hield van de klok.
De klokkendeskundige van Tussen Kunst & Kitsch maakte de naam bekend van de klokkenmaker en stelde de ouderdom van de klok vast. Het was een heel oude, zeldzaam antieke klok.
‘Tja, en nu wilt u vast weten hoeveel geld uw klok waard is?’
De deskundige voerde de spanning op en noemde na een lange pauze een astronomisch hoog bedrag. De camera zoomde in op het verschrikte gezicht van de vrouw. Haar klok? Zoveel geld waard? Had ze
het maar nooit gevraagd. Het was haar klok niet meer. Nu moest ze hem gaan verzekeren en neerzetten op een plek waar hij vanaf de straat niet langer te zien was en ze moest er goed op letten haar
kostbare klok voortaan buiten bereik van de kleinkinderen houden.
Een paar dagen daarna was ik op vakantie in Deinze, nabij Gent en maakte ik een aantekening in mijn opschrijfboekje. Ik ging een verhaal schrijven over de vrouw en haar klok, en Annette moest er
een prentenboek van maken.
Van de vrouw maakte ik een man en van de klok een schilderij en ik deelde het nog te schrijven verhaal op in vijf opeenvolgende gebeurtenissen, vergelijkbaar met de vijf bedrijven van het
klassieke toneel, van expositie (man is gelukkig met schilderij) via de catastrofe (man vernietigt schilderij) tot de afwikkeling (man ziet vanuit raam landschap als op schilderij).
Voorlopig bleef het bij deze eerste aantekeningen, ik had de komende tijd mijn handen vol aan een kinderboek, Het raadsel van de rode draad, en een boek voor volwassenen, Kunst met
Peren.
Een paar jaar later was ik in Schotland, in Duntulm een dorpje ter grootte van een klompje huizen, een kasteelruïne en een verlaten schoolgebouw. De ideale plek om te schrijven. Ik was er behalve
met Annette en zoon Thijs, met vriend Harrie Jekkers om te werken aan een nieuwe cabaretvoorstelling.
Thijs speelde met lego en Annette werkte aan Is hier de Himalaya? Ons allereerste prentenboek. Ik vertelde Harrie over de man en de schilderij, ons volgende prentenboek. Hij vond het een
geweldig verhaal en zag er een lang verhalend lied in voor zijn voorstelling, een beetje zoals Ballade van de Dood. Zouden we dat niet samen kunnen gaan schrijven, dat hoeft een
prentenboek toch niet in de weg te zitten.
We gingen aan de slag en de man en zijn schilderij kreeg een huis op een berg en een bijnaam: de man in de wolken, wat meteen de titel van het lied werd, op muziek gezet door Ton
Scherpenzeel.
Weer een paar jaar later volgde ik in Utrecht een Toneelschrijfcursus voor kinderboekenauteurs. De cursus bestond uit een serie lessen, uitmondend in het schrijven van een eenakter die door
studenten van het HKU zou worden opgevoerd. Ik had niet meteen een idee, tot ik bladerend in oude opschrijfboekjes de aantekeningen tegenkwam die ik op vakantie in Deinze had gemaakt over een nog
te schrijven prentenboekenverhaal in vijf bedrijven. Zou dat geen goed verhaal zijn voor mijn eenakter?
En zo kwam De man in de wolken, die begon als een vrouw met een klok op tv, via een lied op cd, als eenakter tot leven in het theater.
Met een grote hink-stap-sprong vooruit in de tijd beland ik in 2006, het jaar waarin ik met Annette van Leopold was overgestapt op uitgeverij Lemniscaat.
De vuurtoren was ons gezamenlijk debuut bij Lemniscaat en we maakten plannen om eindelijk, eindelijk van De man in de wolken een prentenboek te maken.
Annette en ik gingen op hoogtestage in Zwitserland, in een huis van vrienden in Blatten, kanton Wallis.
We hebben heel veel gewandeld, goed om ons heen gekeken en foto’s gemaakt. Annette heeft zitten schetsen en ik heb een beginnetje gemaakt aan de tekst.
Ik had natuurlijk het verhalende lied op rijm wat Harrie en ik destijds in Duntulm hadden geschreven, kunnen handhaven, dan was ik meteen klaar geweest, maar ik dat heb ik met opzet niet
gedaan.
Een lied in het theater komt maar één keer langs, dan moet alles op het eerste gehoor meteen duidelijk zijn. Voor een tekst in een boek kun je als lezer de tijd nemen, dan hoeft niet alles zo
overduidelijk benoemd te zijn. Liever niet zelfs. Er mag wel wat te raden over blijven.
Op zoek naar nieuwe woorden dus, met behoud van de goeie uit het lied zoals de omschrijving van het landschap op het schilderij:
Het was een landschap zo mooi, zo schitterend leeg,
zo moest het geweest zijn toen de wereld begon.
Je kon zien hoe alles een kleur en een vorm kreeg
in het licht van een opgaande zon.
Eén zin heb ik aan Blatten overgehouden: De berg stond er altijd al, de man kwam pas later, veel later.
Na een tweede bezoek aan Blatten, een jaar later, is Annette is met de foto’s en schetsen binnen handbereik gaan tekenen en toen ze klaar was en ik mocht kijken, was ik enthousiast. Maar niet
enthousiast genoeg, vond ze. Zelf was ze blij met het resultaat, maar niet blij genoeg, vond ik. Laten we maar eens horen wat de uitgever ervan vond. Hij vond het goed, maar niet goed genoeg,
vonden we. Het moest beter.
Annette heeft de illustraties weer mee teruggenomen en is helemaal opnieuw begonnen. Ze kwam erachter wat er mis was. Het was iets te Zwitsers geworden, een tikkeltje te Heidi. Ze moest het
landschap naar haar hand zetten, er haar landschap van maken en dat heeft ze gedaan.
Zondag 31 januari 2010 hebben we het boek feestelijk gepresenteerd in de Kunstsalon, in Utrecht, de galerie waar Annette haar vrije werk verkoopt.
De man in de wolken lag na jaren rijpen eindelijk in de winkel.
Dankzij het thema van de Kinderboekenweek van dat jaar, Beeldtaal in boeken, kwam De man in de wolken op de lijst met kerntitels terecht, wat direct een tweede druk
opleverde.
Het boek kreeg mooie recensies en werd genomineerd voor de Vlaamse kinder- en jeugdjury 2010/2011.
In 2012 verscheen de Amerikaanse editie van het boek: The man in the clouds. Ook deze versie kreeg mooie recensies, waaronder in Kirkus review:
Written in the style of a traditional tale, this very readable story is richly amplified by Fienieg's soft watercolors, from the invitingly skewed lines of the house tot the forboding shadows
that reflect the man's darkening mood. A lovely parable for our times from an acclaimed Dutch husband/wife team.
De man in the clouds werd bekroond met de Gelett Burgess Award 2012 in de categorie Society & Culture.
De man in de wolken, Lemniscaat 2010
Dit was aflevering 33 van de serie Het verhaal achter…
Volgende aflevering: Het regent zonlicht